تعریف و مفهوم‌سازی نیازهای ویژه، شناسایی و اولویت‌بندی پژوهشی گروه‌های با نیازهای ویژه

این پژوهشبا هدف شناسایی مشکلات گروه‌هایدارای نیازهای ویژه در ابعاد روانی، اجتماعی، معنوی و جسمی در ایران انجامشد. این پژوهش کیفی با روش نظریه زمینه­ای اجرا شد. در این پژوهش نخست پس از بررسی و مطالعة متون و مرور منابع موجود درسراسر دنیا 10 گروه به عنوان افراددارای نیازهای ویژه منظور شده و 100 نفر از این افراد یا نزدیکان‌شان، براساس نمونه‌گیریهدفمند تا زمان اشباع نظری داده‌ها مورد پژوهش قرار گرفتند. این گروه ها شامل کودکان؛ سالمندان؛ افراد با ناتوانی‌های حسی-حرکتی؛ بیماران شدید روان‌پزشکی و کم‌توانی‌ذهنی؛ افراد دارای نیازهای ویژه پزشکی؛مصرف کنندگان مواد؛ زندانیان؛ افرادی که تحت شرایط اجتماعی به حاشیه رانده شده‌اند(اقلیت­ها)؛ افرادی که در طبقات پایین اقتصادی- اجتماعی قرار دارند و  زنان باردار می­باشند. به منظور جمع­آوری داده­ها از روش مصاحبة نیمه­ساختاریافته استفاده شد و سپس با روش کدگذاری استراس و کوربین یا مقایسه مداوم تحلیل شد.مهمترین حوزه­های استخراج شده از مشکلات و نیازهای ویژه گروه­های مورد بررسی عبارتبودند از خانواده، آموزش (فضا و امکانات)، تفریحات و سرگرمی، جابجایی و حمل و نقل،بناها و فضاها (منازل و اماکن عمومی)، مشارکت اجتماعی و اشتغال، خدمات درمانی وتوانبخشی، و نگرش سایر افراد به مشکلات آن‌ها. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که عبارت "نیازهای ویژه" در ارتباط باناتوانی معنا می‌یابد، که محصول ویژگی‌های فرد و موانعی است که توسط اجتماع ایجادشده ‌است. در راه برطرف کردن آن نیازها موانع متعددی به چشم می­خورد که به طورعمده توسط بشر ایجاد شده­اند. برخی از این موانع عبارتند از خدمات و سیستم‌هایناکارآمد، سیاست‌گذاری‌های تبعیض‌آمیز، نگرش‌های اجتماعی، برچسب‌ها و غیره.